speechwriter

VII

Volvemos, pois, ao pequeno ámbito da política provincial. Ás viaxes case diarias aos diversos concellos para inaugurar todo tipo de obras, supervisar plans e proxectos e ter de man alcaldes, que facían presumir ao xefe de coñecer a provincia mellor que ninguén. A rutina era sempre máis ou menos a mesma. Chegaba a media mañá ao pazo provincial, despachaba catro asuntos, recibía visitantes até as tres e pico e logo pillaba o coche oficial, comía polo camiño e pasaba a tarde por aí. Chegaba entre once e doce, ceaba e logo andaba de copas até as tantas. Os venres, pleno da deputación. Os sábados e domingos, festas, feiras e eventos de todo tipo, sobre todo gastronómicos. Quilómetros e quilómetros de coche oficial. Papadolas. Viños. Copas. Negocios. Política.

Agás que o xefe dispuxese outra cousa, organizamos quendas entre Gueimóndez, Piñeiro –outro dos asesores- e eu para acompañalo nas xeiras pola provincia, de maneira que pringábamos unha semana e descansabamos, teoricamente, dúas. Así, fun dispoñendo de tempo libre polas tardes e tratei de dedicarme a outros intereses fóra do traballo.

En principio, tratei de pór en práctica a miña condición de escritor. Despois, iso si, de actualizar unha morea de lectura que tiña pendente. Cando á fin me enfrontei á tarefa de pór negro sobre branco, nun flamante portátil acabado de mercar para darme máis aquel de escritor, unha historia que constituíra a miña primeira novela, a cousa resultou moito máis difícil do que parecía. Á fin, me dixen que quizais me faltasen experiencias con xente normal, contacto con persoas, escoitar historias. Por iso me apuntei ao primeiro que xurdiu: un coro.

Non me cabe a máis mínima dúbida de que foi unha decisión pouco meditada. Dende logo que me relacionaría con xente. Iso si. Unhas cincuenta persoas, máis ou menos, bastantes máis mulleres ca homes, e de todas as idades. Pero xamais reparara na miña total falla de voz, por non dicir na ausencia absoluta de ouvido musical. Aceptáronme igual, coa condición de que non cantara alto, ou máis ben de que non cantara, senón que simplemente movera os beizos. Facía vulto, xa que non había de paliar a escaseza de voces masculinas.

- Nunha lancha de Maríiiin coa proa de carbaallooo....

- Iago, por favor, estás cantando!

- Pero, tanto se nota?

Porque ás veces entusiasmábame, e coidaba que no medio de aquel conxunto vogal tan garrido non se había notar. Pero si. Si que se notaba. E, loxicamente, axiña me facían calar. Pero era simpático, un cantor que non cantaba. Ademais, facíalles as fotocopias gratis na deputación, rematei conseguindo un bo local de ensaio e, o máis importante, xestionaba actuacións por toda a provincia, ao coñecer persoalmente a todos os alcaldes.

Chus era unha das sopranos. Unha muller cinco anos maior ca min, morena e atractiva, non moi alta. Polo que sabiamos, traballaba nos xulgados da cidade. Tiña certa dificultade para pronunciar no idioma do país porque, dicía, vivira toda a vida fóra, até dous anos antes. Daba a impresión de ter un carácter forte e decidido. Vestía sempre roupa seria e non usaba alfaias, máis alá dun sinxelo reloxo barato. Fixeime porque crin que quizais podería chegar a algo, e primeiro busquei unha alianza, por se acaso. Non tiña.

- Chus, podo convidarte a unha copa despois do ensaio?

- Non síntoo.

Que se lle ía facer. Era un intento máis. Tería que probar cunha contralto miúda e simpática, aínda que non era do meu tipo.

- Pero se queres quedamos mañá para cear.

- Maña? Si, claro. Paso a te buscar, quedamos nalgures...?

- Ás oito no Central?

- Vale.

Mira ti, despois de todo, resulta que non era por rexeitarme. Despois do ensaio non podía, pero si ao día seguinte. E para cear. Comenteino con Tareixiña, para ver se me podía contar algo do meu posíbel ligue. Era incríbel o que sabía de case todo o mundo e, ademais, polo traballo tiña frecuentes relacións cos xulgados.

- Chus? Unha rapaza noviña, de pelo curto que traballa no número dous?

- Non, non ten o pelo curto. Ten unhas boas guedellas e xa non é tan nova. Debe andar polos trinta e algún.

- Pois non sei. Non tes algún dato máis?

- Non. Sei que leva dous anos na cidade.

- Nin idea. En fin, pórtate ben, neno, a ver se chegas a algo.

- E a onde a levo?

- A onde queiras, pero non repares en gastos. Un sitio caro.

Pois ao máis caro, que puñeta! Para ser a primeira vez, tiña que causar boa impresión. Recollina no Café Central ás oito.

- Teño mesa reservada no Cancelas –presumín, xa de entrada-.

- Ah, está ben. Gústame ese restaurante.

Gústalle? Ademais, díxoo con moita suficiencia. Parecía estar afeita a esa clase de sitios. Así que máis me valería ir menos sobrado. Chus vestía igual de seria que sempre. Un pouco máis de maquillaxe, se acaso, uns pendentes discretos e tacóns unha miga máis altos que de costume. Comezamos tentando.

- Entón, a que te dedicas?

- Son escritor...

- Ah! Non me digas. Que escribes? Novela?

Xa empezabamos. Gustábame presumir de escritor. En realidade ese era o meu traballo. Non escribía discursos? Pero agora mesmo o de “escritor” soaba ben pretensioso.

- En realidade, de momento non teño nada publicado. Traballo de asesor do presidente da deputación, e escríbolle os discursos.

- Iso soa moi americano, non? Non sabía que aquí tamén houbera speechwriter.

- O que?

- Speechwriter, chaman así aos que escriben os discursos nos países anglosaxóns.

E eu non tiña a máis remota idea. Unha proba do desconectado que andaba. E ademais, en a penas dúas frases xa ficaba nunha posición ben comprometida. Nin era escritor nin coñecía o meu oficio. Patético. Tratei de cambiar o foco de atención.

- E ti que fas. Traballas nun xulgado, non?

- Si. Pódese dicir que si. Son xuíza.

- Hostia!

A pesar de todo, a cousa resultou. Sexo na primeira cita, sen andrómenas. Na miña casa. A platónica paixón por Mamen comezou a ficar atrás aquela noite. Despois todo funcionou daquela maneira: directos ao gran.

Ao día seguinte acudín ao hospital provincial, para ver a Tareixiña.

- Pero como non coñeces a Chus, se resulta que é xuíza!

- Xuíza? Chus? Anda, claro! María Xesús Cordeiro. Pero, andas coa xuíz Cordeiro? Ti estás ben da cabeza?

A xuíza tiña sona de dura e rigorosa, e con razón. Conducía os actos xudiciais con man firme e non toleraba a máis mínima desviación da ortodoxia legal. Até arrepiaba aos gardas civís que acudían ao xulgado conducindo delincuentes. E na vida privada, axiña o souben, era exactamente igual. Controladora, decidida, botada para adiante. Deseguida estableceu as condicións da relación: nada de mixericadas. Nada de complicacións. Buscaba compañía, divertimento e sexo. A min, daquela, chegábame con iso e dinme por satisfeito. Non quería ataduras afectivas porque o primeiro era a carreira. Teimaba en chegar o máis alto posíbel, e matrimonio máis fillos eran atrancos insuperábeis, ao parecer. Así que, como se di dos mariñeiros, un amor en cada destino, se cadra, e nada máis.

- Entón, cando te trasladen, acabouse?

- Claro. Cada un pola súa banda.

Non teño que dicir. Eu aceptei as condicións. Dábame certa seguridade e non me ataba a nada.

Ao xefe, que para algo era a máxima autoridade provincial, non se lle escapaba nada.

- Carallo, amigho. Unha xuíza. Apuntas alto ti!

O novo estatus tivo tamén unha inagardada consecuencia positiva. Don Francisco deixou de chamar a horas intempestivas, imaxino que por medo a pillarme con Chus. Debeulle parecer moi embarazosa a posibilidade de molestar á xuíza Cordeiro, e nunca se sabe, ao mellor algún día precisaba un favor.

Chus amosou moito interese pola miña actividade profesional. Quixo saber exactamente en que consistía o traballo.

- Fago discursos, todo tipo de textos, procuro información, axudo aos de protocolo na organización de actos... en fin, o que se precise. Hoxe mesmo elaborei o saúdo do presidente para un programa de festas.

- E nada máis?

- Non, nada máis. Por que?

- Por nada. Ese Barreiros non me parece trigo limpo. Ti nunca te metas en cousas raras, por se acaso.

En cousas raras. Pois si que había cousas raras, pero iso caía fora do meu ámbito. Era coñecido por todo o mundo que as oposicións á deputación non eran limpas, que se entraba por enchufe. Tamén que as obras ían parar sempre ás mesmas empresas construtoras. O xefe sen dúbida aproveitaba o posto para favorecer os negocios familiares. Pero aquilo sempre funcionara así, e seguiría a funcionar igual cando don Francisco non fora máis ca unha afastada lembranza. Polo que a min respectaba, aquelas prácticas eran totalmente alleas ao meu traballo. Ante a actitude inquisitiva de Chus acabei por non querer falar do tema. Despois de todo, ela tamén deixaba os seus problemas no xulgado, e escudábase no segredo xudicial para non dicir nin pío.

Por sorte, era unha apaixonada da literatura latinoamericana, e por aí tivemos temas de conversa e discusión por moito tempo. Benedetti, Vargas Llosa, García Márquez, Borges... Unha delicia. Entón abandonaba aqueles aires de ama de chaves vitoriana e eramos dous iguais cunha paixón común. Pouco a pouco fun tamén introducíndoa na nosa literatura. Tiña certos reparos iniciais. Chus era de aquí, pero transplantada de nena a Madrid. Só volvera para tomar posesión da praza, dous anos antes, e tivera pouco contacto coa realidade, máis alá da visión forense do seu traballo. Fixemos progresos tamén coa lingua, que eu falaba de cote, por suposto, e ela comezou a acadar algunha soltura ben axiña, se ben xamais abandonou a fonética castelá.

VIII

Fracasado o asalto á política estatal, Panchito Barreiros non ficou, faltaría máis, sen ambicións. Quedáballe a autonómica. Aquí era alguén, en canto presidente dunha das deputacións, e non tiña que agachar a súa orixe nin o seu acento. Non tiña que esforzarse falando unha lingua que non dominaba. Tiña que ser presidente da Xunta nalgún momento do futuro, mellor entre os próximos dez ou quince anos. Para empezar, debía tecer unha rede de fidelidades a toda proba, facendo amigos e, se era posíbel, ligándoos por lazos de vasalaxe clientelar. Todo o mundo lle tiña que deber algo, calquera tipo de favor, para poder cobralo no momento oportuno.

A base do seu poder estaba clara. Por unha banda, a capacidade para colocar xente en empregos na deputación, na maioría dos concellos da provincia, en empresas amigas, nas propias empresas familiares. Por outra banda, o diñeiro, dono de vontades. Aínda que don Pancho pai seguía a controlar con man de ferro os negocios e os beneficios, a carreira política do seu fillo era o seu primeiro obxectivo na vida, e non escatimaba os medios precisos para chegar ao máis alto. Tamén estaba doído polo fracaso de Madrid.

- Oíches? Iso que non cho volvan facer. Non o permitas nunca! Que ninguén te volva a asoballar! E a Madrid hai que volver, pero de señorito. Cando teñan que respectarte. Escoitaches ben?

- Si, papá.

- Pois aplícate o conto.

E a cousa empezou como tiña que empezar. Cunha ollada cobizosa cara o goberno autonómico, cunha puñada na mesa e cunha esixencia.

- Eu quero entrar no goberno!

Porque aquí non tiña que andar con delicadezas. Controlaba a deputación e con esta unha porcentaxe importante de alcaldes na provincia. E cos alcaldes, dominaba cadeas de favores e regalías –empregos, cuestións urbanísticas, concesións de obras- que tiñan unha final tradución no que realmente interesaba, o control político a través do voto condicionado, do sufraxio como pagador de rendas. O voto vendido e prostituído a través de sutís ou non tan sutís mecanismos que ían dende o agradecemento á coerción, mais sempre co trasfondo do medo a non cumprir co que se agardaba. As cousas funcionaban así, e fóra do sistema ía moito frío.

Comezamos entón a saír ás provincias limítrofes na procura de amizades con pastas repletas de clientes en estruturas de todo semellantes á nosa. Foi para min unha confirmación do que pensaba. No fondo, todo funciona igual en todas partes. As diferenzas eran máis ben de formas, ás veces nin iso, pero nunca de fondo. Os outros presidentes provinciais pasaban da inicial suspicacia cara a aquel compañeiro que se súpeto xurdía querendo converterse no galo máis gallardo do curral, á pura e simple negociación estratéxica.

- E que saco eu en todo isto?

Porque para unha operación como a que montaba don Francisco precisaba aliados, e estes non estaban dispostos a empeñar o seu capital político, as súas tan traballadas maquinarias produtoras de voto, sen máis nin máis. É como se foran cartos. Vas ao banco e tratas de sacar a maior rendibilidade posíbel pero, se es prudente, tratando de non arriscar o máis mínimo do capital inicial. Na bolsa podes gañar moito diñeiro, pero ao custe de igual perder até a camisa. O que buscaban todos eran fondos de investimento ben garantidos.

Ademais, tratábase dunha estratexia totalmente novidosa. Fronte á tradicional, de deixar que fora a estrutura estatal do partido a que situara os peóns da forma máis conveniente aos intereses da política xeral, incluso a nivel autonómico, o que estaba a pór sobre a mesa Barreiros era unha pequena revolución que de saír ben sen dúbida multiplicaría as posibilidades dos pequenos líderes provinciais. Mais, de fracasar, podería resultar desagradabelmente sanguenta.

Mentres non tivesen que comprometerse a nada, trataron de xogar con todas as cartas da baralla. Comezaron a convidarnos a todo tipo de actos e celebracións, con posibilidade de botar parrafadas a públicos máis ou menos cativos. Entón tiven que comezar a utilizar nos discursos claves autonómicas, pero dun xeito máis sutil ca nunca. Había que deixar fluír un ruxe-ruxe de aspiracións, pero sen expresar claramente nada que puidese ser interpretado como sinal de perigo pola organización estatal. As cuchipandas posteriores eran o marco de tensas e delicadas negociacións. Nunha feira do grelo, ou do lacón con grelos, e incluso pode que non fora dunha cousa nin da outra, aínda que teño a certeza que xantamos lacón con grelos, o presidente anfitrión, vello raposo, enxeñeiro agrícola curtido nos tranquilos mares das cámaras agrarias, o cooperativismo e a caixa rural provincial, tentaba o terreo.

- Pero imos ver, Paco, a min non me queda claro a onde queres chegar. E sobre todo, que me importa a min a onde vas!

- Merda, Pepe! Con actitudes como esa si que non cheghamos a nada, machiño! Eu só digo que sen nós o partido aquí non é nada. Unha bosta! Ou aínda menos que iso! Quen ten os votos aquí, mecaghiná?  O que pasa é que até aghora non houbo collóns!

- Para que?

- Para que vai ser? Para demostrar quen manda aquí, hostia!

- Mira, Paco, eu vouche ser sincero. Custoume trinta anos chegar até aquí, non coma ti, que case foi chegar e encher. E no camiño tiven que tragar moitos sapos, e comungar con rodas de muíño máis dunha vez. Por tanto, arrisco moito máis que calquera. E se vou pór enriba da mesa todo iso, tesme que dicir que saco en limpo. As contas claras, e o chocolate espeso.

As sobremesas de café con gotas, copa e puro foron basicamente iguais ao longo de varios meses. A ninguén se lle escapaba que por baixo do mantel se tramaban xogadas importantes, e menos aínda á prensa. En canto ao noso xornal cidadán, non había problema. Era unha cabeceira máis que vella, prehistórica, nas mans da mesma familia, os Sánchez-Varela durante xeracións, e recibida a diario polas mesmas xeracións de lectores para os que a subscrición ao Ideal era tan parte da vida cotián como a misa dos domingos ou o café con leite do almorzo. Ao xornal todas as novidades chegaban con dez ou quince anos de retraso respecto de outras publicacións, ben foran as novas tecnoloxías de impresión e composición como a oferta de promocións ridículas que, sen embargo, obrigaban a tiraxes extraordinarias. E aínda así, o domingo que ofreceron, por só vinte pesos máis, unha figuriña da patroa da cidade de sete centímetros de alto chapada en prata, ás once da mañá non había maneira de conseguir o Ideal en ningures.

Pero, a pesares de todo, a empresa vivía horas baixas. O produto parecía non gustar á xente nova, e as antigas subscricións desaparecían case ao mesmo ritmo que se publicaban as necrolóxicas cheas de viúvas, fillos, netos, curmáns e demais familia, que rogaban se tivese presente ao defunto nas oracións dos lectores e os convidaban á condución do cadáver e funeral, actos que terían lugar ás CATRO E MEDIA DA TARDE, con maiúsculas, para que ninguén se despistase. Pero, desgrazadamente, ao pagar a inserción da necrolóxica cancelaban a subscrición do defunto, conducindo paseniñamente ás finanzas do xornal a unha situación delicada.

A deputación e os concellos afíns acudiron deseguida en axuda da publicación con publicidade institucional, subvencións, financiamento de especiais e coa concesión da impresión do diario oficial da provincia. Favor por favor, ao rotativo conservador non lle custou traballo pórse ao servizo da causa, se é que había algunha no xogo de intereses da política provincial. Don Francisco decidiu que non lle viría mal unha columna semanal de opinión que, por suposto, escribiría eu. Pero teño que declarar con toda a solemnidade que require o caso que non fun responsábel do título escollido inicialmente, A última da semana. En principio, nada do outro mundo. O da última era porque lle outorgaron un lugar preferente, na contraportada e a carón do santoral, as efemérides do día e a axenda cultural da cidade. O da semana, obviamente, porque o pactado era que o presidente fixese un repaso da actualidade política semanal. Para darlle máis aquel, xunto ao título figuraba unha foto do xefe. E aquí radicaba o quid da cuestión. Entre a deficiente impresión do Ideal e a escolla dunha fotografía que non era máis ca un recorte da cabeza sacada de quen sabe que contexto, nunha postura totalmente espontánea, daba a sensación de que o columnista estaba bébedo. Para entón era un segredo a voces a axitada vida extraoficial de don Francisco, e a retranca dos lectores non tardou en rebautizar a columna como A última trompa da semana.

Ninguén se deu conta até pasados varios meses, nos que a rexouba se estendeu pola cidade, e aínda pola provincia, sen que no pazo provincial os que formabamos parte do contorno máis inmediato caésemos da burra. Foi un cartaz do sindicato minoritario na xunta de persoal, inimigo declarado de don Francisco, que contiña explícito o xogo de palabras xunto cunha ampliación da maldita fotografía e unha etiqueta de Chivas Regal a que chamou a atención nada menos que do protagonista. Os alaridos que seguiron sacudiron os cimentos da centenaria construción que albergaba a entidade provincial. Convocou de urxencia ao presidente do consello da empresa editora do Ideal, o maior dos curmáns Sánchez-Varela, e esixiulle o cese inmediato do director cuspindo escuma pola boca e coas tempas a piques de rebentar pola presión, mentres sostiña un exemplar todo enrugado do domingo anterior, co que daba histéricos golpes sobre o escritorio, e ameazaba con retirar toda clase de axudas económicas ao xornal.

Naturalmente, a cousa custoulle o posto ao director e suspendeuse temporalmente a colaboración semanal para evitar recoñecer a metedura de pata cambiándolle o título e a fotografía, o que sen dúbida produciría máis rexouba aínda. Sen embargo, o xefe conseguiu en troques un control absoluto sobre o xornal. Os propietarios non querían máis sustos e impuxeron á redacción a consulta previa ao pazo provincial sobre todos aqueles temas que puideran ferir susceptibilidades, que á fin eran case todos.